Sual: Bir kişiyə ana-atasının bibi və xalası, bir qadına da ana-atasının əmi və dayısı məhrəmdir? Kimlər kimlərlə evlənə bilməz?
CAVAB
Əvvəl üsul və füru məsələsini bilmək lazımdır.
Üsul, ana-ata, onların ana-ataları, baba və nənələridir. [Ananın anası və atanın anası, onların anaları.]
Füru isə, övladlar, bunların uşaqları və nəvələridir.
Elmihaldakı “Bibi və xala ilə evlənilə bilməz” ifadəsindən, ana-atanın da, bibi və xalasıyla evlənilə bilməyəcəyi aydın olur. Çünki bir qadına qardaş və bacılarının oğulları və bunların oğlan nəvələri məhrəmdir. [Məhrəm demək evlənməsi haram deməkdir. Məsələn anamız, bacımız, bibimiz, xalamız bizə məhrəmdir.]
Kişiyə də qardaş və bacılarının qızları və bunların qız nəvələri məhrəmdir. Ata bibinin qardaşıdır. Bibimizə, atamızın oğulları və oğlan nəvələri məhrəmdir. Xalamıza da anamızın oğulları və kişi nəvələri məhrəmdir.
Kişiyə məhrəm olan qadınlar
Soydan olan və evlənilməsi kişiyə caiz olmayan yeddi qohum bunlardır:
- Analar:
Anası, ana-atasının anaları, onların da anaları məhrəmdir.
- Qızları:
Qızı, oğlunun və qızının qızları və nəvələrinin qızları məhrəmdir.
- Bacılar:
Ana-ata bir və ya ana bir və ya tək ata bir bacılar da məhrəmdir.
- Bibilər:
Bibisi, ana-atasının bibiləri, babalarının, nənələrinin bibiləri də məhrəmdir.
- Xalalar:
Kişiyə xalası, ana-atasının xalaları, baba və nənələrinin xalaları da məhrəmdir.
- Qardaş qızları:
Ana-ata bir, tək ana bir və ya tək ata bir qardaşın qızları və bunların qız nəvələri də məhrəmdir.
- Bacı qızları:
Ana-ata bir və ya tək ana bir yaxud tək ata bir bacıların qızları və bunların qız nəvələri də məhrəmdir.
Bu yeddi nəfər soydan olmayıb, süd ilə də olsa yenə məhrəmdir. Zina ilə də olsa, yenə haramdır. Məsələn, bir şəxs zina etdiyi qadının qızı ilə, nəvəsi ilə və ya anası ilə evlənə bilməz. Yalnız oğlunun süd bacısı ilə və qardaşının süd anası ilə evlənməsi caizdir.
Nikah səbəbi ilə haram olanlar
Nikah səbəbi ilə sonradan qohum olan bu 4 qadınla da evlənmək kişiyə haramdır:
- Qayınanalar:
Qayınanası haram olduğu kimi, qayınanasının və qayınatasının anaları da haramdır.
- Ögey qızlar:
Xanımının başqa kişidən olan qızları, nəvələri, ögey oğlunun qızları və nəvələri də haramdır.
- Gəlinlər:
Oğlunun xanımı haram olduğu kimi, nəvələrinin xanımları da haramdır. Yalnız ögey oğlunun xanımı naməhrəmdir.
- Ögey analar:
Atasının xanımı, yəni ögey anası haram olduğu kimi, babalarının evləndiyi bütün qadınlar da haramdır. Zina səbəbiylə də olsa haramdır. Yəni bir şəxsin, atasının və ya babasının zina etdiyi qadınla evlənməsi haram olar.
Əmi qızı, dayı qızı, xala qızı və bibi qızı və qardaşın zövcəsi “Zirahmi-məhrəm” deyildir. Yəni, bu beş qadın yad deməkdir. Bu beş qadın yad olduğu üçün bunlarla evlənmək caizdir. Fəqət, bunlardan ilk dördü ilə evlənmək tənzihən məkruhdur. “Kimyayı-Səadət”dəki hədisi- şərifdə, “Bunların uşaqları zəif, xəstə olar” buyuruldu. Fəqət, əmi qızının qızı və əmi oğlunun qızı ilə, bibi qızının qızı və ya bibi oğlunun qızı ilə, dayı oğlunun qızı və dayı qızının qızı ilə, bibi qızının qızı və bibi oğlunun qızı ilə evlənmək məkruh olmaz.
Bəzi şəxslər Həzrəti Əlinin əmisinin qızı ilə evləndiyini söyləyirlər. Bu səhvdir. Peyğəmbər əfəndimiz Həzrəti Əlinin əmisi deyil, əmisinin oğludur. Yəni, Həzrəti Əli əmisinin oğlunun qızını aldı. Bu baxımdan tənzihən də məkruh olmadı.
Kişiyə qohum ilə haram olanlar:
- Anası
- Nənəsi [Anasının və atasının anası və onların anaları]
- Qızı, oğlunun və qızının qızları
- Bacısı
- Bacısının və qardaşlarının qızları
- Bibisi
- Xalası.
Kişiyə süd etibarıyla haram olanlar:
- Süd anası
- Süd nənəsi
- Süd qızı, süd oğlunun və qızının qızları
- Süd bacısı
- Süd bacının və süd qardaşının qızları
- Süd bibisi
- Süd xalası.
Kişiyə nikah səbəbi ilə haram olanlar:
Qayınanası, ögey qızı, ögey anası, gəlini.
Kişiyə müvəqqəti haram olanlar:
- Xanımının bacısı,
- Xanımının bibisi,
- Xanımının xalası,
- Xanımının qardaş və bacılarının qızları,
- Xanımının süd bacısı, süd bibisi, süd xalası, süd qardaş və qız bacılarının qızları,
- Kitabsız kafir qadınlar.
Sual: Anamın dayısı, əmisi və ya atamın dayısı, əmisi mənə haram olurmu? Yəni, onlar mənim öz dayım kimi olurmu?
CAVAB
Onlar sizin də öz dayınız, öz əminiz kimidir.
Sual: Xanımım ögey atamın yanında bizimlə, mənimlə, mənsiz anamla birlikdə yemək yemək, söhbət etmək və s. kimi səbəblərdə ola bilər?
CAVAB
Ögey atanız xanımınıza yaddır.
Sual: Babamın ögey qızını nikah edə bilərəm?
CAVAB
Bəli, nikah edə bilərsiniz. Atanızın ögey qızını da nikah edə bilərsiniz. Çünki ata və ana tərəfindən sənə qohum deyildir.
Sual: Gəlinin əri ölsə, qayınatasına olan məhrəmliyi davam edərmi?
CAVAB
Qayınata öz ata kimi məhrəmdir.
Sual: Nəvənin xanımı babaya məhrəmdir?
CAVAB
Nəvənin xanımı babanın gəlinidir, yəni məhrəmdir.
Sual: Anamın ögey anası mənə və atama yad qadındır?
CAVAB
Bəli, yad qadındır.
Sual: Mənim əmim xanımıma yad kişi hökmündədir?
CAVAB
Bəli, yad kişi hökmündədir.
Sual: Əmi, dayı, bibi, xala uşaqları ilə evlənmək caizdir?
CAVAB
Əmi, dayı, bibi, xala uşaqları isə hamısı ilə evlənmək caizdir. Fəqət, tənzihən məkruhdur.
Sual: Ögey oğlumun xanımı məhrəmdir?
CAVAB
Məhrəm deyildir. Yaddır.
Sual: Ögey qızın qızı da məhrəmdir?
CAVAB
Bəli.
Sual: Mənim ögey atam, xanımıma yaddır?
CAVAB
Bəli.
Sual: Bir atanın ögey qızı, öz qızı kimi məhrəmdir?
CAVAB
Bəli.
Sual: Gəlin insanın öz qızı kimidir? Haralarına baxmaq caiz, haralarına baxmaq caiz deyildir?
CAVAB
Gəlin, insanın öz qızı kimidir. Qızının harasına baxması caiz isə, gəlinin də eyni yerinə baxması caizdir. Kişi nikahla alması əbədi haram olan 18 qadının, məsələn anasının, qızının və gəlinin saçına, üzünə, çiyninə, qollarına, dizdən aşağı ayağına şəhvətdən əmin isə baxa bilər. Sinələrinə, yanlarına, bud və dizlərinə baxa bilməz. (Bədayı)
Sual: Bir qadın mürtəd əminin yanında başı açıq otura bilər?
CAVAB
Xeyr.
Sual: Qeyri-müsəlman qardaş, qayınata, mürtəd əmi dayı yad sayılar?
CAVAB
Bəli.
Sual: Qayınatanın anası da qayınana kimi məhrəmdir?
CAVAB
Bəli.
Sual: Qardaş nəvəsi məhrəmdir?
CAVAB
Bəli.
Atamın xalası
Sual: Kişiyə anasının və atasının xalası və bibisi ona naməhrəmdir? Qadına da anasının və atasının dayı və əmisi ona naməhrəmdir?
CAVAB
Kişiyə öz xalası və bibisi kimidir, yad deyildir. Qadına da öz dayısı və əmisi kimidir, yad deyildir. Yəni naməhrəm deyil, məhrəmdir.
Sual: Kürəkənimin yanında başı açıq dayana bilərəm?
CAVAB
Qayınana eynilə ana kimidir. Başınız, qollarınız açıq, diz qapağınızdan altı yəni ayaqlarınız açıq olaraq kürəkəninizin yanında dayana bilərsiniz. Heç zərəri olmaz. Ancaq gənc isəniz çox açıq dayanmanız yaxşı olmaz.
Sual: Neçə yaşındakı qadına qoca qadın deyilir?
CAVAB
55 yaşından böyük olana ayisə [qoca qadın] deyilir.
Sual: Bir kişiyə xanımı məhrəmdir yoxsa naməhrəmdir?
CAVAB
Məhrəm, nikah düşməyən, evlənməsi haram olan deməkdir. Bibi, xala kimi evlənilməsi haram olan qadına məhrəm deyilir.
Naməhrəm yad, nikah düşən deməkdir. Evlənilməsi haram olmayanlar başqalarının xanımları və bütün yad qadınlar naməhrəmdir.
Bir kişinin xanımı onun məhrəmi olmadığı kimi, naməhrəmi də deyildir. Onun nikahlısı, yəni halalıdır.
Sual: Bir qadını özüm, qızını da oğlum üçün almağım caizdir?
CAVAB
Bəli.
Sual: Nikahlısını, xəlvət olmadan boşayan kişinin, bu qadının qızı ilə evlənməsi caiz olar?
CAVAB
Bəli.
Sual: 16 yaşında yetkin olmayan, yetkin hökmündədir?
CAVAB
Bəli.
Sual: İki qız qardaşla eyni anda evlənmək caizdir?
CAVAB
Caiz deyildir. Caiz demək ayəti inkar olar. Harama halal demiş olar. Öz bacısı ilə evlənənin vəziyyəti də eynidir. Anası ilə evlənənin vəziyyəti də eynidir. Ana ilə qardaş ilə evlənməyə caiz deyən kimsə, Allahın bildirdiyi ayəni inkar etmiş olar. Harama halal demiş olar. Məşhur bir harama halal deyən də kafir olar.
Qurani-kərimdə məalən buyurulur ki:
“Analarınız, qızlarınız, bacılarınız, bibiləriniz, xalalarınız, qardaşlarınızın qızları, bacılarınızın qızları, sizi əmizdirən süd analarınız, süd qardaşlarınız, zövcələrinizin anaları, öz oğullarınızın zövcələri və iki bacıları bir arada alaraq evlənmək sizə haram edildi.” [Nisa 23]
Sual: Bacımın qızı ilə evlənməyim caizdirmi?
CAVAB
Bacı qızı da eynilə bacı kimidir. Evlənmək əsla caiz deyildir. Nisa surəsinin 23-cü ayəti kəriməsində haram olduğu yazılıdır. Bacınızın qızının qızı ilə də və bütün nəvələri ilə də evlənmək caiz deyildir.
Xristianlıq və Yəhudilikdə belə bacı qızıyla evlənmək caiz deyildir. Əmi və dayı ilə, bibi və xala ilə də evlənmək olmaz. (Nisa 23)
Sual: Ögey böyük qardaşım ilə ögey bacım evlənə bilər? Yəni, atamın xanımı öləndə, dul bir qadınla evləndi. Bu qadının bir qızı var. Atamın da ölən xanımından bir oğlu var. Bu oğlan bu qız ilə evlənə bilərmi?
CAVAB
Evlənə bilər. Çünki heç qohumluğu yoxdur.
Sual: Uşaqlı dul bir qadınla evləndim. Bu qadının oğlunun xanımı mənə yaddır?
CAVAB
Bəli, yaddır. Amma bu qadının qızları sizə yad olmaz.
Sual: Xanımımın ögey anası mənə naməhrəmdir?
CAVAB
Bəli, yaddır.
Sual: Bir din adamı süd bacı, gənc qayınana, başqa bir ərdən olma qızı və bənzərləriylə xəlvətin caiz olmadığını bildirir. Bunlar məhrəm deyilmi, bunlarla xəlvət caiz olmazmı?
CAVAB
Bu qadınlar əbədi məhrəmdir. Əbədi məhrəm olan qadınlarla xəlvət caizdir. Süd qardaş ilə Gənc qayınana və Gəlin ilə, fitnə şübhəsi yəni insanların sui-zənn edib səhv anlama ehtimalı olarsa məkruhdur. Fitnə şübhəsi olmayanda məkruh olmaz.
Sual: Bir kişinin ölən xanımından olan qızı ilə evli olan kürəkəni, sonrakı evləndiyi xanımına məhrəmdir, yoxsa naməhrəm? Yəni, bir kişiyə zövcəsinin ögey anası məhrəmdirmi?
CAVAB
Naməhrəmdir, yəni yaddır.
Sual: Bir qadın üçün qayınatasının və qayınanasının atası, bir kişi üçün qayınanasının və qayınatasının anası özünə məhrəmdir?
CAVAB
Bəli, qayınana və qayınatasının ana, ata, baba və nənələri də öz babası və öz nənəsi kimi məhrəmdir.
Sual: Bir kişiyə ana atasının bibi və xalaları məhrəmdir?
CAVAB
Bəli, məhrəmdir. Süd bibi, süd xala da belə məhrəm olar.
Sual: Bir qadına ana atasının dayı və əmiləri məhrəmdir?
CAVAB
Bəli, məhrəmdir. Süd əmi, süd dayı da belədir.
Sual: Bir kişiyə qardaşının uşaqlarının qızları məhrəmdir?
CAVAB
Bəli, məhrəmdir. O qızların qızları da məhrəmdir. Öz qızı kimidir.
Sual: Bir qadına qardaşının uşaqlarının oğulları məhrəmdir?
CAVAB
Bəli, məhrəmdir.
Məhrəm qohum
Sual: Atanın bibi və xalası, qardaş uşaqlarının nəvələri məhrəmdir?
CAVAB
Bəli, məhrəmdir. Atanın bibi və xalası, bizim bibi və xalamız deməkdir. Qardaşımızın nəvələri də bizim nəvələrimizdir.
Ögey qardaş
Sual: Atamın zövcəsi öləndə, dul və uşaqlı olan anamla evlənmiş. Anamla gələn ögey bacım var. Atamın ölən zövcəsindən də bir böyük qardaşım var. Bunlar bir-biriylə evlənə bilər?
CAVAB
Əlbəttə evlənə bilərlər, çünki ikisinin də, ana ataları ayrıdır. Heç bir qohumluqları yoxdur. Atanız irəlidə ananız olacaq qadına, “Oğluma qızını ver, səninlə biz evlənək” demiş olur. Bu çox normaldır.
Qohum və qəbilə
Sual: Kitablarda hısım və qohum ifadəsi keçir. Bunların ikisi eyni deyil?
CAVAB
Xeyr, ikisi fərqlidir. Ana, ata və babalardan, uşaqlardan və nəvələrdən başqa olan yaxınlara qohum deyilir. Məsələn, qardaş, qardaş oğlu və əmi qadın üçün məhrəm qohumdur. Bacı, bacı qızı və bibi kişi üçün məhrəm qohumdur. Əmi oğlu, bibi oğlu qadın üçün naməhrəm qohumdur. Əmi qızı, bibi qızı da kişi üçün naməhrəm qohumdur. Hısım qadın tərəfindən evlilik səbəbiylə əmələ gələn qohumluq deməkdir. Qayınata, qayınana, gəlin və kürəkən məhrəm hısımdır. Baldız kişi üçün naməhrəm hısımdır. Yeznə qadın üçün naməhrəm hısımdır. Ərəbcədə hısımdır üçün əshar deyilir. İki hədisi-şərif belədir:
“Əsharımın cənnətlik olmasını istədim. Rəbbim də bu istəyimi qəbul etdi.” [Hakim]
“Əsharıma söyənə Allahu təalanın, bütün mələklərin və insanların lənəti olsun!” [Hakim]
Peyğəmbər əfəndimizə Əshardan qohum olmaqla şərəflənib cənnətlik olanlardan bəziləri bunlardır:
- Qayınata olanlar: Həzrəti Əbu Bəkir, Həzrəti Ömər, Həzrəti Əbu Süfyan. (Radiyallahu anhum.)
- Kürəkən olanlar: Həzrəti Osman və Həzrəti Əli (Radıyallahu anhümə)
- Qayınana olanlar: Aişə anamızın anası Ümmi Ruman, Hafsa anamızın anası Həzrəti Zeynəb, Ümmi Həbibə anamızın anası Həzrəti Hind (Radıyallahu anhünne)
- Qayın olanlar: Həzrəti Abdullah ibn Ömər, vəhy katibi Həzrəti Müaviyə (Radıyallahu anhüm)
Bu dörd qrub hısımdan birini sevməmək münafiqlik əlamətidir, çünki bir hədisi-şərifdə “Əbu Bəki, Ömər, Osman və Əlinin sevgisi bir münafiqin qəlbində toplana bilməz.” buyuruldu. (İbni Asakir)
Baldız yaddır
Sual: Mənim əmim və dayım zövcəmə, zövcəmin bibisi və xalası da, mənə yaddır?
CAVAB
Bəli, yaddır. Hətta sizin qardaşınız zövcənizə, baldızınız da sizə yaddır.
Ögeylərin evlənməsi
Sual: Ögey bacımla ögey böyük qardaşımın evlənməsində bir zərər vardırmı? Yəni, anamın başqa kişidən olan oğlu, atamın başqa qadından olan qızıyla evlənə bilərmi?
CAVAB
Bəli, böyük qardaşınızın ana-atasıyla bacınızın ana-atası fərqli olduğu üçün evlənmələrində heç zərər olmaz. Yalnız siz ananızın və ya atanızın ögey uşaqlarıyla evlənə bilməzsiniz. Çünki ana və ya atanızdan biri eyni olur. Eyni olanda sizin qardaşınız olur. Ögey bacınızla ögey böyük qardaşınız anası da atası da ayrı olduğu üçün evlənmələrində zərər yoxdur. Yəni, uşaqlı dul bir kişi, uşaqlı dul bir qadınla evlənərkən və ya evləndikdən sonra qızını qadının oğluyla və oğlunu qadının qızıyla evləndirə bilər.
Gəlin əbədi məhrəmdirmi?
Sual: Oğlu ölən kişiyə gəlini, qızı ölən qadına kürəkəni, xanımı ölən və ya xanımını boşayan kişiyə qayınanası, əri ölən və ya boşanan qadına qayınatası məhrəmdirmi?
CAVAB
Bəli, bunların hamısı əbədi məhrəmdir. (S.Əbədiyyə)